Editie 2011

Methaan is een sterk broeikasgas. Het komt in de natuur vooral vrij uit de bodem van moerassen. In de permanent bevroren bodems kan veel methaan vrijkomen als ze gaan ontdooien wanneer het klimaat opwarmt, en zo de opwarming verder versterken.

Dr. Ko van Huissteden (Vrije Universiteit, Faculteit Aard en Levenswetenschappen) is sinds 2004 projectleider van onderzoek naar methaan emissie uit de permafrost gebieden in het noordoosten van Siberië. Dit onderzoek doen ze met behulp van geavanceerde meteorologische technieken, op een meetlokatie ver van de bewoonde wereld in de toendra van de Indigirka laaglanden.

Het onderzoek is een samenwerking tussen een onderzoeksinstituut van de Russische Akademie van Wetenschappen in Yakutsk, de Vrije Universiteit in Amsterdam en Wageningen Universiteit. Het toendra-onderzoeksstation Kytalyk is een van de slechts drie onderzoeksstations in dit gigantische permafrost-gebied. Het ligt in een gebied met een relatief stabiel arctisch klimaat, waar de opwarming die elders in de arctische gebieden plaatsvindt tot nu toe minder sterk was. Toch beginnen ook in dit gebied de veranderingen van de permafrost-bodem zichtbaar te worden.

Johan Lambrechts werkte jarenlang voor televisie, onder meer als reportagemaker voor het programma Spoorloos. Nu schrijft hij boeken en maakt hij reportages, vooral over reizen en exploratie, voor magazines in België en Nederland. Hij publiceerde de boeken ?Antarctica ? Het verhaal van de Belgen op de pool? (Standaard Uitgeverij) en ?De eerste winter op de Zuidpool?(Wablieft/Manteau). Al jaren is hij gefascineerd door het koudste, ijzigste, winderigste en droogste continent ter wereld.
In 2011 is het 100 jaar geleden dat de Noorse ontdekkingsreiziger Roald Amundsen als eerste mens ooit voet zette op de geografische Zuidpool. Op Pool tot Pool zal Johan Lambrechts een rijkelijk geïllustreerde lezing geven over Roald Amundsens deelname aan de Belgica-expeditie als leerjaren voor zijn latere expedities, en over zijn verblijf in Antwerpen in 1897.

Dr. ir. Frans Snik is als astronoom verbonden aan het Sterrekundig Instituut Utrecht. Hij werkt daar onder andere aan instrumenten die magnetische velden van de zon en andere sterren meten. Magnetische processen op de zon in de vorm van zonnevlekken kunnen aanleiding geven tot gigantische explosies (“zonnevlammen”) met de energie van miljoenen atoombommen. Gelukkig staat de zon behoorlijk ver weg van de aarde, maar als een zonnevlam toevallig onze kant op gericht staat kunnen er verschillende vervelende dingen gebeuren.

Veel van de energie bereikt ons namelijk in de vorm van radioactieve deeltjes, die schade kunnen berokkenen aan satellieten, ruimtestations en de astronauten die daarin leven. Mensen op aarde worden gelukkig beschermd door het magneetveld van de aarde die de deeltjes invangt. Dit magneetveld loopt van de noordpool naar de zuidpool. Uitbarstingen op de zon kunnen zo aurorae (noorderlicht of zuiderlicht) veroorzaken. Dit is een erg indrukwekkend spektakel, maar passagiers in vliegtuigen die over de noordpool vliegen kunnen er ook negatieve gevolgen aan overhouden, aangezien de radioactiviteit schadelijk is voor de gezondheid. Vandaar dat zulke vluchten omgeleid worden als er een grote zonnevlekkengroep op de zon verschijnt.

De ijsbeer lijkt een moeilijke tijd tegemoet te gaan. Door de afname van de oppervlakte aan zee-ijs worden de mogelijkheden om voedsel te vinden snel minder. Maar is de soort zo kwetsbaar voor veranderingen in zijn leefomgeving als wordt aangenomen? Onderzoekers van BrantaResearch en de Rijksuniversiteit van Groningen onderzochten wat het betekent voor de ijsbeer wanneer het habitat op de grens van zee en ijs verruild wordt voor een leven op land. We volgden beren langs de westkust van Spitsbergen op hun zoektocht naar voedsel.