Dit is het programma van de 13e editie van Pool tot Pool op zaterdag 9 maart 2019.
10:00 – 10:30 Opening van de zaal.
10:30 – 10:45 Welkomstwoord door dagvoorzitter Drs. Hans Beelen
10:45 – 11:30
Marijn van der Meij
Arctische bodems.
Als bodemgeograaf is Marijn van der Meij geïnteresseerd in de factoren die ervoor zorgen dat we verschillende bodems tegen komen op verschillende plekken in het landschap. Door veldwerk, lab-analyses en computermodellen te combineren, probeert hij de bodemvorming te reconstrueren. Hij kijkt wat in duizenden jaren de belangrijkste factoren zijn geweest voor de huidige ruimtelijke variatie in bodemeigenschappen.
Voor zijn masterscriptie is hij in 2014 naar Spitsbergen gereisd, om te onderzoeken hoe Arctische bodems op een serie mariene terrassen zich hebben ontwikkeld sinds de laatste ijstijd. Deze langdurige bodemvorming geeft perspectief aan de recente versnellingen van bodemvormende processen door het veranderende klimaat. In zijn presentatie laat hij zien hoe het landschap van mariene terrassen is ontstaan en hoe de vorming van bodems wordt beïnvloedt door hun positie in het landschap.
12:00 – 12:45
Dr. mr. ing. Erik Molenaar
De strijd om de Poolgebieden.
Dr. mr. ing. Erik Molenaar is Universitair docent Recht, Economie, Bestuur en Organisatie, Departement Rechtsgeleerdheid Internationaal en Europees Recht aan de Universteit Utrecht.
Zijn expertises zijn: Internationaal recht m.b.t. zeescheepvaart, internationaal recht met betrekking tot de poolgebieden, internationaal recht van de zee & internationaal visserijrecht.
Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen Antarctica en Arctica vanuit het oogpunt van het internationale recht. Voor Antarctica is er bijvoorbeeld het Antarcticaverdrag van 1959, maar voor het Noordpoolgebied is er geen overkoepelend verdrag.
Wat betekent dit onder meer voor de regulering van menselijke activiteiten? Zo werd eind 2017 voor een groot deel van het Noordpoolgebied internationaal afgesproken dat er voorlopig niet gevist mag worden. Vergelijkbare afspraken zijn in Antarctica echter niet haalbaar – ondanks (of misschien wel vanwege) de aanwezigheid van het Antarcticaverdrag.
De strijd om de Poolgebieden, radiouitzending van De Kennis van Nu
12:45 – 13:45 Lunchpauze
In de lunchpauze worden opnames vertoond van Arjen Drost (Natureview Photography), die hij maakte tijdens zijn Poolreizen.
13:45 – 14:30
Prof. dr. Corina Brussaard
Poolvirussen: Nano-deeltjes met mega-invloed?
Prof. dr. Corina Brussaard is Bijzonder hoogleraar vanwege haar onderzoek bij de Stichting Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ).
Poolvirussen: Nano-deeltjes met mega-invloed?
Virussen zijn parasieten die zich alleen kunnen vermenigvuldigen door een gastheercel te infecteren en die nieuwe virusdeeltjes te laten maken. Virussen infecteren niet alleen organismen op land maar ook in zee.
In haar lab doen ze onderzoek naar virussen en hun ecologische gevolgen, onder andere in de poolzeeën. Virussen in zee (mariene virussen) infecteren behalve de welbekende zeezoogdieren ook elk ander organisme. Ze zijn erg specifiek wie ze infecteren en daarom dragen ze ook bij aan de biodiversiteit van het leven in zee.
De meeste virussen, van de gemiddeld 1 tot 10 miljard (!) virussen per liter zeewater, infecteren eencellige micro-organismen (algen en bacteriën) die de basis van de voedselketen in onze oceanen vormen.
Deze micro-organismen zijn uiterst belangrijk voor de wereldwijde cycli van elementen (bijv. koolstof, fosfaat, stikstof, zuurstof) en wij willen daarom weten hoe groot de activiteit van deze mariene poolvirussen eigenlijk is en of dat dan iets uitmaakt voor het functioneren van het ecosysteem. Kom naar de lezing om meer te horen over de fascinerende wereld van de virussen, de relativiteit van ziekte, en de temperatuurgevoeligheid van poolvirussen…
14:50 – 15:35
Gerald de Weerdt
De reconstructie van het expeditieschip van Barentsz’
De reconstructie van het expeditieschip van Barentsz´ laatste Poolreis in 1596, is het recente project van Gerald de Weerdt op het gebied van het onderzoek naar de Nederlandse scheepsbouwmethoden in het verleden.
Aanleiding voor het onderzoek naar de juiste vorm en bouwmethode van met name dit expeditieschip, was de speciale tentoonstellingter gelegenheid van de 400 jaar herdenking van Barentsz laatste reis in Museum ´t Behouden Huys op Terschelling.
Als conservator van dat museum viel het De Weerdt op, dat er in de loop der tijden wel veel onderzoek naar de reis en het overwinteringverblijf – ´t Behouden Huys – waren verricht, maar van de vaartuigen, die men in die tijd gebruikte om deze zware expedities uit te kunnen voeren, was in feite niets bekend. Op basis van zijn jarenlange onderzoek van de vroege scheepsbouw is toen een ontwerp van het schip gereconstrueerd en als model in de tentoonstelling gepresenteerd.
Als ultieme test om de vorm en bouwmethode te toetsen, is in 2010 een organisatie opgezet om het schip op ware grootte en met de originele bouwmethode te herbouwen. Na jaren van zorgvuldige bouw kon het schip eind vorig jaar te water worden gelaten.
In zijn presentatie zal hij het proces van onderzoek en realisatie laten zien en uitleggen waarom de Nederlandse bouwmethode van die tijd overtuigend sneller en dus goedkoper kon zijn ten opzichte van de buitenlandse concurrentie.
16:00 – 16:45
Herman Sips
Balaena mysticetus mysteries.
Herman Sips is marien-bioloog en voorzitter van de Icewhale Foundation.
De Groenlandse Walvis Balaena mysticetus zou beter IJswalvis kunnen worden genoemd, want niet Groenland is kenmerkend voor deze diersoort, maar hun leven in het Arctische zee-ijs. IJswalvissen zijn indrukwekkende dieren die 100.000 kilo zwaar en meer dan 200 jaar oud kunnen worden. In de 17e en 18e eeuw werden ze intensief bejaagd door met name Nederlandse walvisvaarders. Ondanks hun historische betekenis en opvallende kenmerken zijn de dieren nog nauwelijks bekend, noch bij het publiek noch voor de wetenschap.
Waarom trekken sommige IJswalvissen juist in de poolwinter naar het noorden en zingen ze diep in het zee-ijs een extreme variatie aan walvis-songs?
Hoeveel IJswalvissen zijn er eigenlijk en wat bepaalt hun gebondenheid aan het zee-ijs? Hoe kwetsbaar is de soort voor de opwarming van de Noordpool en voor de rap toenemende exploratie en scheepvaart? Veel vragen waarop de antwoorden nog gevonden moeten worden; en liefst een beetje snel.
De Icewhale Foundation bereidt een serie wetenschappelijke poolexpedities voor. Met een speciaal ontworpen ijs-vaartuig wordt het vermoedelijke winterareaal van de IJswalvissen, gedurende de lange donkere poolnacht, doorkruist. Ontdekkingsreizen naar een, letterlijk en figuurlijk, nog witte plek op de kaart.
APECS (Association of Polar Early Career Sientists) zal aanwezig zijn om zich te presenteren.
Drs. Hans Beelen
Dagvoorzitter.
De dagvoorzitter van de 13e editie van Pool tot Pool is Drs. Hans Beelen.
Hans Beelen is docent Nederlands. Hij is verbonden aan de Universität Oldenburg, een stad in Duitsland tussen Nieuweschans en Bremen. Hij heeft een bijzondere interesse voor de walvisvaart van de zestiende tot de negentiende eeuw en coördineerde als leider van Stichting Vrijwilligersnetwerk Nederlandse Taal wel veertig edities over de walvisvaart van die periode.