Dit is het programma van de 4e editie van Pool tot Pool op zaterdag 6 maart 2010.
10:00 – 10:30 Opening van de zaal.
10:30 – 10:45 Welkomstwoord door dagvoorzitter Dr. Cees van Duyn.
10:45 – 11:30
Pim Kaskes
Klimaatonderzoek met behulp van schelpen.
Pim Kaskes, is een negentienjarige Aardwetenschappen student van de Vrije Universiteit in Amsterdam en één van de voormalige leerlingen van het St Michaël College uit Zaandam. Schooljaar 2008/09 schreef hij samen met klasgenote Elaine Fleur een profielwerkstuk (een eindexamen-werkstuk) met de titel ‘Klimaatonderzoek met behulp van schelpen’. Het werkstuk bleek van een dusdanig hoog niveau dat zij de KNAW Onderwijsprijs wonnen. Afgelopen juni ontvingen zij de prijs, een jaar lang ‘gratis’ studeren aan een Nederlandse universiteit naar keuze, uit handen van minister Plasterk.
De aanleiding voor het profielwerkstuk was een studiereis naar Spitsbergen door leerlingen van 5 VWO van het St. Michaël College in Zaandam.
De reis vond plaats in juni 2008, onder begeleiding van scheikundedocent Jack Kauw. Elaine Fleur en Pim Kaskes hebben voor hun onderzoek schelpen gezocht op het schiereiland Bohemanflya. Zij vonden onder andere een blauwe mossel (Mytilus edulis), die op het eerste gezicht totaal niet interessant leek. Bij terugkomst in Nederland vonden Elaine en Pim bij toeval een wetenschappelijk artikel op internet, waarin Noorse onderzoekers beweerden dat de blauwe mossel na 1000 jaar afwezigheid sinds 2002 weer voorkomt op Spitsbergen. Deze terugkeer zou verklaard kunnen worden door een verhoging van de oceaantemperatuur ten gevolge van klimaatsveranderingen. Samen met hoogleraar Simon Troelstra van de VU is de gevonden mossel onderzocht. Met de resultaten van het onderzoek konden de leerlingen de klimaatontwikkeling van dit stukje Noordpoolgebied beschrijven. Voor de volledigheid hebben zij “hun” mossel vergeleken met twee mossels uit Groenland en Nederland. Het gehele onderzoek staat bekend als een zogenaamde ‘pilot study’ en is volgens experts zeker verdere studie waard.
12:00 – 12:45
Gert Polet
Hoe het beste met het kwetsbare noordpoolgebied om te gaan.
Gert Polet is wetenschappelijk medewerker van het Wereld Natuur Fonds en manager van hun Internationaal Programma. Gert Polet heeft zich toegelegd op de ontwikkelingen in het Noordpoolgebied. Hij kan vanuit een á-politiek oogpunt vertellen over de huidige stand van zaken. De geopolitieke verhouding tussen staten, scenario’s met betrekking tot industriële ontwikkelingen (denk aan transportroutes, olie/gaswinning, visserij) en de gevolgen voor bewoners van het gebied op cultureel, milieu en ecologisch vlak.
Hij zal tenslotte ook zeker zijn visie geven over hoe het beste met het kwetsbare noordpoolgebied om te gaan.
Website naar WWF – Arctic.
12:45 – 13:45 Lunchpauze
13:45 – 14:30
Dr. Babara Helen Miller
Sami sjamanisme.
Dr. Babara Helen Miller stond al enige jaren op ons verlanglijstje van sprekers. Babara Miller is antropologe en psychologe en gespecialiseerd in Sami sjamanisme. Zij begon haar carriere als Tweede (solo-)celliste bij het Radio Filharmonisch Orkest (1978-1991). Na twee studies in de sociale wetenschappen promoveerde zij in 2007 op haar onderzoek onder de Kust Samen in Noord-Noorwegen (Connecting and Correcting; A Case Study of Sami Healers in Porsanger).
Het voor-christelijk religieuze leven van de Samen werd gekenmerkt door een eigen Arctisch sjamanisme. Begin 18e eeuw werd Noord-Noorwegen gekerstend. Vanaf die tijd verdrong het christelijk geloof steeds meer het oude, op sjamanisme gebaseerde, geloofssysteem. Vandaag de dag kent het gebied nog steeds een healing traditie. In haar onderzoek stelde Barbara Miller de vraag of deze moderne Sami healers gezien mogen worden als de erfgenamen van oude sjamanisme tradities. Op Pool tot Pool vertelt Barbara Miller over Sami sjamanisme, Christendom onder de Samen en over twee moderne Kust Samen healers. Tijdens haar voordracht zal Barbara het publiek nadrukkelijk uitnodigen te reageren op haar betoog.
14:50 – 15:35
Drs. Steven van Heuven
Prik met Plankton.
Een groot deel van de CO2 die de mensheid uitstoot wordt opgenomen door het oppervlak van de oceanen. Belangrijke vragen hieromtrend zijn “Hoeveel CO2 hebben de oceanen al opgenomen?” en “Kunnen de oceanen nog veel meer CO2 opnemen of raken ze ‘verzadigd’?” en “Wordt CO2 door zeestromingen meegevoerd van het oppervlak naar de diepzee?“. De antwoorden op de vragen zijn van groot belang voor voorspellingen van de ernst van klimaatverandering. Drs. Steven van Heuven (Rijksuniversiteit Groningen) probeert deze vragen te beantwoorden door zeegaand onderzoek te verrichten op de plaatsen waar zowel sterke opname van CO2 als de vorming van diepzee-stromingen plaatsvind: de Zuidelijke Oceaan, nabij Antarctica.
Steven van Heuven is een enthousiaste en ervaren spreker die een schijnbaar zwaar onderwerp, lichtvoetig en vooral helder voor het voetlicht weet te brengen.
16:00 – 16:45
Dr. Pim van Hooft
De wilde eend.
De wilde eend ‘Anas platyrhynchos‘ is zonder twijfel de bekendste watervogel. Het mannetje, de woerd, is de enige eendensoort die twee gekrulde staartveren heeft. Het mannetje is prachtig gekleurd, het vrouwtje gaat meer gecamoufleerd door het leven.
Dr. Pim van Hooft is universitair docent op het gebied van genetica, ecologie en data analyse aan de Wageningen Universiteit en Onderzoekscentrum. Hij is projectleider van een meerjarig onderzoek naar de rol van wilde eenden in de verspreiding van vogelgriep. Er wordt gekeken naar migratiestromen aan de hand van genetische technieken en de rol van deze migratiestromen in de verspreiding van vogelgriep. Op Pool tot Pool zal hij vertellen over dat deel van het onderzoek waarvoor ze afgelopen zomer in Groenland monsters hebben genomen.