Editie 2023

Jeroen werkt bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) aan zijn PhD. Zijn onderzoek richt zich op zeehonden, zowel in Wadden Zee als in het Arctisch gebied.

Waar de zeehonden in de Wadden Zee afhankelijk zijn van land (zoals droogvallende platen) om te rusten, te verharen en hun jongen te baren, zijn de zeehonden in de Arctis hiervoor afhankelijk van zee-ijs. Grote delen van de Arctische Oceaan zijn het hele jaar door bedekt met ijs. Echter, door klimaatverandering verdwijnt dit steeds sneller, en de verwachting is dat er in 2035 in de zomer geen ijs meer op de Arctische Oceaan ligt. Op dit moment hebben wetenschappers een goed idee waar de zeehonden zich tijdens de pup tijd op het ijs liggen.

Deze plekken worden vervolgens met behulp van een schip en een vliegtuig in kaart gebracht, waarna de zeehonden vanaf luchtfoto’s geteld kunnen worden.Hoe de Arctische zeehonden zullen reageren op het verdwijnende zee-ijs is onduidelijk. Steeds meer walrussen bijvoorbeeld zoeken hun toevlucht op het land. Wanneer de zeehonden nieuwe plekken opzoeken doordat het ijs verdwijnt, wordt het lastiger om de zeehonden populaties te monitoren. Om die rede ontwikkeld Jeroen – in samenwerking met onderzoekers van Wageningen Marine Research en het Zwitserse EPFL – nieuwe technieken om geautomatiseerd zeehonden te detecteren en te tellen. Niet alleen vanaf luchtbeelden, maar zelfs vanuit de ruimte! Deze methoden worden in de Wadden Zee getest en verbeterd, zodat deze vervolgens in het Arctisch gebied kunnen worden toegepast.

Frits Steenhuisen werkt als milieuwetenschapper bij het Arctisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij komt met enige regelmaat in de poolgebieden, het meest op Spitsbergen. Zijn onderzoek richt zich vooral op kwik en organische stoffen (POPs). Voor kwik kijkt hij naar lokale effecten in de poolgebieden maar ook op wereldschaal. Dat kwik komt tenslotte voornamelijk van ver weg naar de poolstreken.
Wereldwijd zijn kolencentrales, metaalsmelterijen en kleinschalige goudwinning verantwoordelijk voor de uitstoot van het zware metaal kwik. 

In het Noordpoolgebied, duizenden kilometers verwijderd van de bron van de uitstoot, veroorzaakt het kwik veel schade aan mens, dier en milieu. RUG-wetenschapper Frits Steenhuisen doet hier onderzoek naar. Hij probeert niet alleen de hoeveelheid uitgestoten kwik te onthullen, maar ook de bronnen van de emissies. Geen gemakkelijke taak, want het vereist ingewikkeld onderzoekswerk, maar Steenhuisen is erin geslaagd modellen te ontwikkelen om de kwikemissies relatief nauwkeurig in kaart te brengen. Hij heeft er alle vertrouwen in dat deze modellen uiteindelijk kunnen worden gebruikt om de uitstoot van kwik wereldwijd te beperken.

De proxy op basis van deze berkensoorten is toegepast tijdens experimenten in onder andere Finland, Polen, en op Groenland – met als doel om aan te tonen dat de vervroeging van de lente de ecologie zal verstoren.. Deze proxy is vervolgens ook gebruikt voor het reconstrueren van het groeiseizoen over de laatste 1300 jaar in Denemarken (en gaat daarmee terug tot in de Vikingtijd). 

Vast te stellen is dat een algemeen warmer wordend klimaat vaak voorafgegaan wordt door warmer wordende lentes. Gedurende het laatste millennium zijn de veranderingen in het groeiseizoen nauw verbonden geweest met de staat van welvaart van de bevolking, een verband waarmee ook in de toekomst rekening gehouden zal moeten worden.

Dr. Fabian E.Z. Ercan is een breed geïnteresseerde (klimaat)bioloog die niet terugdeinst van bredere discussies aangaande natuurwetenschappen, filosofie, techniek en geschiedenis. In zijn huidige rol als docent-onderzoeker aan de HAS Green Academy faciliteert hij deze discussie op het snijvlak van maatschappelijke problematiek omtrent klimaatrobuuste landschappen en actoren als overheden, natuur en ondernemers. Met ruime veldwerk ervaring in Europa en binnen de noordpoolcirkel steekt Fabian graag de handen uit de mouwen in de vrije natuur, maar is evenzogoed bezig met experimenten in het laboratorium of in de kassen.

Een cruciaal onderdeel van toekomstig, menselijk onderzoek naar onbekende werelden, zal de aanvoer van eetbaar voedsel voor bemanningsleden zijn. Het ontwikkelen van innovaties bij het telen van voedsel in gesloten systemen wordt een integraal onderdeel van toekomstige missies. Bemanning van ruimte missies krijgt tot nu toe in veruit de meeste gevallen vloeibaar en gedroogd voedsel. Echter als de missies erg lang (jaren) gaan duren dan zijn er een paar redenen om af te zien om al het voedsel voor de gehele reis op voorhand mee te nemen. Een belangrijke afweging is uiteraard de kosten. Om 1 kg de ruimte in te schieten kost ca. 100.000 Euro.

Waarom Antarctica

Niet alleen is het klimaat op Antarctica ruig te noemen, ook de “menselijke” condities zijn vergelijkbaar met die van een ruimte missie. De bemanning van het Neumayer III station, een permanent bemande Duitse basis, is voor meer dan 6 maanden volledig afgesloten van de buitenwereld. In deze periode verblijven er 9 personen op de basis. Het is 2 maanden permanent donker, de windsnelheden lopen op tot meer dan 140 km/h en de temperatuur daalt tot onder de -40 ^oC.

Monitoring gewasgroei

Een van onze taken is geweest om een interessante selectie van gewassen te maken die voor mensen met zeer beperkte tuinbouwkennis goed en eenvoudig te telen zijn. Belangrijke afwegingen bij dit pakket aan gewassen zijn een beperkt aantal handelingen om te telen maar ook om met zo min mogelijk handelingen het geoogste product te gaan consumeren, immers de taak van de bemanning van een ruimtestation is niet om uren in de keuken te staan. Daarnaast is ook smakelijkheid een belangrijk item waarbij het algemeen bekend is dat in de ruimte onze smaakbeleving vaak zwakker is dan op aarde. 

Jouke Prop onderzoekt samen met partner Eva Wolters op Nordenskiöldkysten, Spitsbergen, hoe dieren zich aan veranderende omstandigheden aanpassen. Ook de ijsberen, die 20 jaar geleden in het gebied verschenen, passen zich aan. De ijsberen worden in de zomer aangetrokken door kolonies met broedende ganzen en eenden: de nesten met eieren vormen een voorspelbare voedselbron. Dat de komst van ijsberen op land te maken heeft met een veranderend klimaat ligt voor de hand. Dat blijkt ook uit de waarneming dat eerder smelten van het ijs in naburige fjorden samengaat met een vroeger verschijnen van ijsberen op de toendra en in de vogelkolonies.

De groep beren die zich te goed doet aan vogeleieren wordt over de jaren heen groter. Dit komt omdat jonge beren die met hun moeder de kolonies hebben bezocht later in hun leven als zelfstandige eiereneter terugkeren. Sommige individuen komen elk jaar naar dezelfde vogelkolonie; tot een maximum van 14 opeenvolgende jaren. Het is te verwachten dat ijsberen ervaring opbouwen en elk jaar beter in staat zijn hun voedsel (eieren) te vinden om zo een energetisch voordeel te behalen. De voordelen blijken echter op een ander terrein te liggen. Zo laten de over vele jaren verzamelde gegevens een verrassend beeld zien van het fascinerende leven van de ijsbeer.