Dit is het programma van de 15e editie van Pool tot Pool op zaterdag 12 maart 2022.
10:00 – 10:30 Binnenkomst met koffie of thee.
10:30 – 10:45 Welkomstwoord door dagvoorzitter Drs. Hans Beelen
10:45 – 11:30
Doorgeschoven van vorig jaar…
Drs. Jack Kauw
Het Spitsbergen Verdrag en de Nederlandse diplomatieke inzet tijdens de besprekingen van de Spitsbergen Kwestie in 1919.
Jack Kauw is afgestudeerd chemicus en docent scheikunde aan een middelbare school in Zaandam. Hij is een frequent bezoeker van Spitsbergen en heeft al 13 keer, middels een 6-daagse trektocht met rugzakken, een groep van 16 van zijn leerlingen kennis laten maken met het poolgebied. Zijn leerlingen doen aldaar of thuis voor hun profielwerkstuk onderzoek naar iets wat met Spitsbergen of het poolgebied van doen heeft. Een van zijn leerlingen heeft dit schooljaar zijn werkstuk gemaakt over het Spitsbergen Verdrag. Voor deze presentatie heeft Jack dat werkstuk gebruikt en is naar extra informatie opzoek gegaan om het verhaal in een breder perspectief te plaatsen en de hierboven genoemde vragen te kunnen beantwoorden.
Nederland nam in eerste instantie niet aan deze onderhandelingen deel omdat het immers neutraal was tijdens de Grote Oorlog (1914-1918). Vanwege de in Versailles uitgesproken Belgische wens om delen van Nederland te annexeren, mochten Nederlandse diplomaten bij de onderhandelingen aanschuiven. Een paar weken later nam die delegatie deel aan de besprekingen van de zogenaamde Spitsbergen Kwestie dat resulteerde in het Spitsbergen Verdrag en daarmee de soevereiniteitsoverdracht van Spitsbergen aan Noorwegen.
Spitsbergen; Terra Nullius, No Man’s Land, het Niemandsland. Ondanks dat onze Willem Barentsz het als eerste op de kaart heeft gezet, en wij Hollanders een sterke binding voelen met dat stukje poolgebied, heeft Nederland zich nooit echt hard gemaakt om de soevereiniteit over die groep eilanden te verkrijgen. Of ligt dat genuanceerder? Het is inmiddels 100 jaar terug dat tijdens de vredesonderhandelingen in Versailles het probleem van ‘Niemandsland Spitsbergen’ als extra discussiestuk ter tafel kwam.
Deze presentatie gaat over hoe die onderhandelingen verliepen, welke belangen de verschillende landen op Spitsbergen hadden, welke aanspraken ze erop maakten en welke politieke spelletjes er werden gespeeld. Ook wordt besproken of Nederland, achteraf gezien, kansen heeft laten liggen om de soevereiniteit over Spitsbergen te verkrijgen. Of hebben de Nederlandse diplomaten, gezien de omstandigheden, eruit gesleept wat eruit te slepen was?
12:00 – 12:45
Dr. Wim Hoek
Klimaatverandering op Spitsbergen: wat kunnen we leren uit meren?
Wim Hoek onderzoekt de interactie tussen landschap, vegetatie en klimaat, met de focus op grote klimaatfluctuaties zoals het einde van de laatste ijstijd bijna 12000 jaar geleden. Maar ook in het heden hebben we te maken met klimaatveranderen en nergens anders is de opwarming van de aarde zo sterk merkbaar als in onze poolgebieden. Daarom vertelt Wim over de resultaten van de SEES-expeditie van augustus 2015 naar Spitsbergen. Hier is het team op zoek geweest naar de menselijke invloed in het recente verleden en ook natuurlijke klimaatveranderingen uit de laatste 3000 jaar. In boorkernen uit meren op Edgeøya en Barentsøya vond het team onder andere een sterke toename van organisch materiaal. Dit wijst op algenbloei door de opwarming in de laatste tientallen jaren.
In juli hoopt het team meer informatie te kunnen verzamelen tijdens het vervolg in de SEES 2022 expeditie.
12:45 – 13:45 Lunchpauze
Tristan Visser
Pauzefilm
Tristan Visser heeft in 2019/2020 een film gemaakt over zijn eerste reis naar Groenland. Hier wilde hij onderzoeken of een walvis op zijn gitaar zou reageren om op een mooie manier aan te tonen dat de dieren in zee onze geluiden onderwater horen. En daar op reageren. Om zo geluidsvervuiling op de kaart te zetten. De film is februari 2020 op NPO2 uitgezonden geweest. Samen met een van de filmmakers, Jeroen van de Bovenkamp, gaan ze werken aan een vervolg op het avontuur. Dit is de trailer van de film:
13:45 – 14:30
Dr. Albert Beintema
In de voetsporen van Shackelton.
Albert Beintema is auteur van het boek ‘In de voetsporen van Shackleton’, dat in 1995 werd genomineerd voor de Kijk-Wetenschapsweekprijs en heeft meermaals zelf als ecoloog onderzoek gedaan in het Antarctisch gebeid.
Albert Beintema vertelt het verhaal over zuidpoolvorser Sir Ernest Shackleton. Waar hij vandaan kwam en hoe hij opgroeide, en natuurlijk over zijn vier zuidpoolexpedities, eerst met Scott mee op de Discovery, daarna zelf met de Nimrod in een poging als eerste de zuidpool te bereiken, vervolgens met de Endurance om het continent helemaal over te steken, en tenslotte met de Quest. Allevier deze expedities zijn wat hem betreft eigenlijk mislukt. Op de eerste tocht werd hij ziek en werd hij door Scott naar huis gestuurd. Op de tweede faalde hij in zijn poging als eerste de pool te bereiken.
Op de derde verloor hij zijn schip en bereikte het continent helemaal niet, en op zijn laatste expeditie overleed hij nog voordat het schip bij Antarctica aankwam. Ondanks deze mislukkingen is Shackleton van alle poolexpeditieleiders het meest geroemd als charismatisch leider die als geen ander zijn manschappen wist te motiveren en, ook belangrijk, in leven te houden.
Vandaar dit citaat: For scientific discovery give me Scott; for speed and efficiency of travel give me Amundsen; but when disaster strikes and all hope is gone, get down on your knees and pray for Shackleton.
14:50 – 15:35
Prof. dr. Erik van Sebille
De plastic pool: bronnen, lot en impact van zwerfvuil op zee in het noordpoolgebied.
Erik van Sebille is hoogleraar Oceanografie & Public Engagement aan het Instituut voor Marien en Atmosferisch onderzoek van de Universiteit Utrecht. Hij leidt het project ‘Tracking Of Plastic In Our Seas’, gefinancierd door een ERC Starting Grant. Hij is de ontwikkelaar van de tools plasticadrift.org en oceanparcels.org.
Hij is vicevoorzitter van een internationale SCOR-werkgroep rond drijvend plastic zwerfvuil en lid van een groep die door de Europese Commissie is belast met het schrijven van een assessment over de risico’s van microplastics. In 2013 was hij onderdeel van de Australasian Antarctic Expedition naar Commonwealth Bay in Antarctica.
Plastic in de oceaan is een zeer zichtbare vorm van milieuvervuiling. De plastic soep in de centra van de vijf subtropische oceaanstromingen hebben veel belangstelling gekregen van het grote publiek.
Er komen echter snel bewijzen aan dat er ook in de Arctische en Antarctische wateren aanzienlijke hoeveelheden plastic vervuiling te vinden zijn.
Er is nu melding gemaakt van plastic vervuiling in sneeuw, ijs, water, zeebodem en in mariene organismen in de poolgebieden. Hoewel het nog onduidelijk is wat de ecotoxicologische effecten van dit plastic zijn, en dus in hoeverre dit een risico vormt voor polaire ecosystemen, baart de aanwezigheid van al dit plastic veel mensen zorgen.
In deze presentatie zal hij resultaten presenteren over de oorsprong van het plastic in de Arctische en Antarctische wateren. Door het transport van virtuele plastic deeltjes te simuleren in hydrodynamische modellen met fijne resolutie, zijn we in staat om de bronnen van het plastic in de Arctische en Antarctische wateren te analyseren. Hij zal laten zien dat het meeste plastic in het Noordpoolgebied waarschijnlijk van Noordwest-Europese (inclusief Nederlandse) oorsprong is, terwijl plastic in Antarctische wateren mogelijk grotendeels van lokale bronnen komt.
Waar is al het plastic gebleven?
16:00 – 16:45
Nathalie Houtman, MSc
Walvisroutes beschermen van pool tot pool
Nathalie werkt als Oceaanexpert bij het Wereld Natuur Fonds aan de bescherming van mariene soorten en gezonde vispopulaties. Via WWF’s internationale Protecting Whales and Dolphins Initiative zet ze zich in voor bescherming van walvisachtigen en hun leefgebieden van lokaal tot internationaal niveau. Haar passie voor walvissen is ook terug te zien in haar achtergrond via haar tweede Master Marine Mammal Science aan St Andrews University. In het kader van deze studie maakte ze in 2018 onderdeel uit van een zeezoogdier survey bij het Antarctisch Schiereiland. Tijdens haar reizen volgt ze het liefst walvisachtigen, van het Noordpoolgebied tot Antarctica.
Nathalie vertelt over het nieuwe rapport Protecting Blue Corridors van WWF en meer dan 50 onderzoek partners waarin voor het eerst een overzicht is gemaakt van walvismigratieroutes van acht grote walvissoorten. Deze kaarten bevatten trekroutes van 845 gezenderde walvissen en geeft inzicht in de vele menselijke bedreigingen die deze dieren tegenkomen op hun epische reizen. Het rapport geeft een nieuwe kijk op oplossingen om walvissen en hun leefgebieden veilig te stellen en roept op tot versterkte samenwerking. Het belang van polen is voor het voortbestaan van walvissen cruciaal. Daarom zal Nathalie extra aandacht besteden aan het Noordpoolgebied en de Zuidpool. Als voorproefje kan je haar blog ‘Dodelijke hindernisbanen in de oceanen‘ lezen.
16:45 – 17:30 Afsluiting Pool tot Pool 2022 onder het genot van een drankje
Drs. Hans Beelen
Dagvoorzitter.
De dagvoorzitter van de 15e editie van Pool tot Pool is Drs. Hans Beelen.
Hans Beelen is docent Nederlands. Hij is verbonden aan de Universität Oldenburg, een stad in Duitsland tussen Nieuweschans en Bremen. Hij heeft een bijzondere interesse voor de walvisvaart van de zestiende tot de negentiende eeuw en coördineerde als leider van Stichting Vrijwilligersnetwerk Nederlandse Taal wel veertig edities over de walvisvaart van die periode.